Vrouwen werken te veel onbetaald

Verkeerde vraag: waarom vrouwen in Nederland zo weinig werken. Ze krijgen voor veel werk geen cent, stelt econoom Sophie van Gool.

Verschenen in de Volkskrant, 25 november 2020

De geschatte bijdrage van het onbetaalde werk van vrouwen aan de wereldeconomie is 10.800 miljard dollar, meer dan de gecombineerde omzet van de vijftig grootste bedrijven ter wereld (zoals Apple, Amazon en Shell). Als een thuisblijfmoeder een eerlijk salaris zou verdienen voor haar 91-urige werkweek zou dat uitkomen op zo’n 72 duizend euro.

In IJsland lieten vrouwen al in 1975 zien hoe groot hun bijdrage precies is. Dat jaar legden zij op 24 oktober al hun werk- en zorgtaken neer en gingen massaal de straat op om gelijke rechten te eisen. Het gevolg? Banken, fabrieken en sommige winkels moesten sluiten. De maatschappij werd lamgelegd en mannen werden de ogen geopend.

Incomplete maatstaf

De IJslandse vrouwen legden krachtig bloot waarom het begrip bruto binnenlands product een incomplete maatstaf is voor economische productie en groei. Onbetaald werk wordt immers niet meegeteld, terwijl het een onmisbare kracht is in elke economie en verzorgingsstaat. Een kleine vergissing van 18de-eeuwse economen die het huishoudelijk werk van hun moeders en echtgenotes voor lief namen.

Vijf jaar later, in 1980, koos IJsland de eerste vrouwelijke president van Europa. Vijfenveertig jaar later kunnen wij bij de NPO terecht om in een vierdelige serie door mannen uitgelegd te krijgen ‘waarom vrouwen niet werken’. Een vraag die niet alleen seksistisch is, maar bovendien feitelijk onjuist.

OESO-cijfers laten zien dat vrouwen en mannen in Nederland gemiddeld evenveel werken. Bij vrouwen is echter ongeveer de helft (3,7 uur) van hun werkdag onbetaald, terwijl dat bij mannen slechts eenderde is (2,4 uur). Nederland is hierin niet uniek. In alle 34 OESO-landen besteden vrouwen meer uren aan onbetaald werk dan mannen, variërend van 29 procent meer (in Zweden), tot bijna zeven keer zoveel (India).

Hoge arbeidsparticipatie

Nederland valt op waar het het lage aantal uren betaald werk betreft. Vrijwel nergens in Europa is de werkweek – zowel voor vrouwen als mannen – zo kort als hier. Daar staat tegenover dat de arbeidsparticipatie van Nederlandse vrouwen relatief hoog is – gelijk aan die van Finland en het Verenigd Koninkrijk, vlak onder Denemarken. In landen als België, Frankrijk, Spanje en Italië werken vrouwen weliswaar vaker voltijds, maar hebben vrouwen ook veel vaker helemaal geen betaalde baan.

Zoals inmiddels bekend gaat in de Scandinavische landen álles beter en heeft Zweden de hoogste arbeidsparticipatie van vrouwen, gecombineerd met een gemiddeld 33-urige betaalde werkweek (26 uur in Nederland). Neemt niet weg dat vrouwen ook daar minder uren gaan werken als ze kinderen krijgen. Het verschil is dat Zweedse vrouwen (en mannen) hun arbeidscontract hier niet voor hoeven terug te schroeven: ze nemen gewoon betaalde verlofdagen op. Ouders krijgen gezamenlijk 96 weken verlof, waarvan het grootste gedeelte volledig betaald is.

De echte deeltijddecadentie zit wereldwijd aan de top van de economische piramide, concludeert Oxfam. Wereldwijd hebben mannen 50 procent meer vermogen dan vrouwen. Er is een select gezelschap, hoofdzakelijk mannen, dat leeft van zijn vermogen zonder veel uren te hoeven werken. Dit zijn niet alleen de Bill Gates’ van deze wereld: er is ook een groeiende groep millennials die leeft van vastgoedverhuur.

Laagbetaalde beroepen

Aan de onderkant van de piramide werken voornamelijk vrouwen veel uren voor weinig geld. In Nederland zijn vrouwen oververtegenwoordigd in laagbetaalde vitale beroepen zoals de verzorging (93 procent vrouwen), kinderopvang (89 procent) en verpleging (87 procent). In deze sectoren is deeltijd de norm en maken de roosters en hoge werkdruk het moeilijk om voltijds te werken. Een kraamverzorgende staat zomaar acht uur stand-by voor een beloning van11 euro en 43 cent.

Het wordt tijd om onbetaald werk beter te verdelen tussen vrouwen en mannen. Gelijke verlofregelingen en gratis kinderopvang zijn eerste stappen in de goede richting. Daarnaast kunnen we onbetaald werk belonen, bijvoorbeeld met een basisinkomen of met een mantelzorgvergoeding. Ook moeten onze sociale normen en seksistische overtuigingen op de schop. Laten we ons niet langer afvragen waarom vrouwen zogenaamd niet werken, maar waarom we ze niet betalen.